Sahne Sözlük

SAHNE SÖZLÜK NEDİR ?

Sosyal medya ve çevrimiçi platformlarda karşımıza çıkan, nefret söylemi ve dezenformasyonla ilgili terimleri ve dolaşıma girme araçlarını inceleyen, takip ve teyit sistemlerinde kullanılan terimleri içeren bir sözlüktür.

Bir Tweet (en fazla 280 karakter); fotoğraflar, GIF’ler, videolar ve metin içerebilir
Birinin Tweetini takipçilerinize Retweetlerken kendi yorum, fotoğraf veya GIF’lerinizi ekleme seçeneğiniz bulunmaktadır.

Botlar, çevrimiçi platformlarda bir kullanıcı olmadan otomatikleştirilmiş görevleri yerine getiren bilgisayar yazılımlarıdır. Botlar dezenformasyon, nefret söylemi yaymak ve kamuoyu fikirlerini yönlendirmek için yapay olarak belli fikir ve görüşlerin popülerliğinin ve görünürlüğünün artırılması için kullanılabilir.

(“Sishet” şeklinde okunur) Sahip olduğu cinsiyet kimliği, doğumda kendisine atanmış cinsiyetle örtüşen ve heteroseksüel cinsel yönelime sahip kişilere denilir.

Deepfake veya yapay montaj video, yapay zekâ ve makine öğrenmesi algoritmaları kullanılarak ortaya çıkarılan ve kişilerin görünümünü tahrip eden veya yeniden kurgulayarak ortaya farklı sonuçlar çıkartarak üretilen video veya fotoğraflara verilen isimdir. Deepfake görseller, çoğunlukla gerçek hayatta cereyan eden olayların veya kişilerin ikna edici fakat sahte görseller üzerinden sahte haber ve yanlış bilgi yaymak amacıyla kullanılır.

Platformsuz bırakma, kişi ve kurumları çevrimiçi platformlardan menetme eylemine verilen terimdir. Çoğunlukla kişi ve kurumların nefret söylemi üretmesi ve yanlış bilgi paylaşımları sebebi ile gerçekleşir. Platformsuz bırakma eylemi çoğunlukla tartışmalı kategoride bir eylemdir zira ifade özgürlüğü ve sansür hususunda birçok tartışmayı beraberinde getirmektedir.

Dezenformasyon: Dezenformasyon, yanlış veya eksik bilginin insanları yanlış yönlendirmek veya zarar vermek için bilinçli bir şekilde yayılıma sokulması demektir. Dezenformasyon çoğunlukla sosyal medya ve diğer çevrimiçi platformlarda gözlemlenip, siyasi, toplumsal ve ekonomik kazançlar için araçsallaştırılan bir bilgi yayma yöntemidir.

Doğruluk kontrolü bilginin, özellikle haberleştirilmiş bir bilginin veya gelişmenin doğruluğunun teyit edilmesi sürecine verilen tanımlamadır. Doğruluk Kontrolü dezenformasyon ve sahte haberlerle mücadele edebilmek için e bilginin teyit edilmesiyle yanlışlanması için kullanılır.

Doxlama bir kişinin ev adresi, telefon numarası gibi şahsi bilgilerinin kişinin rızası dışında kamuya açık platformlarda yayma eylemine verilen tanımlamadır. Doxlama çoğunlukla çevrimiçi bir taciz veya göz korkutma yöntemi olarak kullanılır.

Filtre Balonu insanların sadece halihazırda sahip oldukları fikir, düşüncelere dair bilgiye maruz kaldıkları ve ulaştıkları fenomene verilen isimdir. Filtre balonları çevrimiçi platformlarda kullanıcıların sadece belirli algoritmalar ve sosyal medya akışlarının takibi ile haber ve içerik takibine girdiklerinde karşımıza çıkmaktadır. Filtre balonları alternatif veya çatışan bilgi ve haberlerin elenmesi ile kullanıcıların yankı odaları yaratmasına sebep olmaktadır.

Terim, diğer yanıltıcı bilgi biçimleriyle ve özellikle de çevrimiçi medya aracılığıyla hızla yayılan tüm iletiler, hikayeler, teoriler veya görüşler ileten yanlış, eksik bilgilendirme ve dezenformasyonla örtüşür. Mezenformasyon, sahte habere göre niyet ve yayılma şekli itibariyle farklılık gösterirler. Eksik bilgi, kasıtsız olarak yanlış olan ve zarar verme niyeti olmadan paylaşılan bilgileri içerirken, dezenformasyon, zarar vermek için kasıtlı yaratılan ve paylaşılan yanlış ve sahte bilgileri içerir.

Kadın düşmanlığı terimi, kadınlara ve kız çocuklarına karşı toplumsal cinsiyete dayalı baskıyı destekleyen sistemleri ifade eder.

Bir toplumsal gruba veya kişiye yönelik ırk, etnisite, dini inanç, cinsel yönelim, toplumsal cinsiyet kimliği, engellilik, yaş ve diğer kişisel karakteristiği veya kimliği üzerinden küçülten, aşağılayan ve zarar veren söylemlere, nefret söyleminin kapsamına girer. Nefret söylemi çoğunlukla korumalı kategoride bulunan azınlık grupları hakkında negatif duygular uyandırmak veya şiddet içerikli eylemler doğrultusunda toplumsal grupları veya kişileri yönlendirmek için kullanılır.

Programlama dillerinde “query” (sorgu) terimi, veritabanlarından veya diğer veri kaynaklarından bilgi almak için kullanılan bir terimdir. Bir sorgu, belirli bir veri kümesi veya veri tabanı üzerinde arama, filtreleme, eşleştirme veya dönüştürme gibi işlemleri gerçekleştirmek amacıyla kullanılır.

Takipçilerinize ilettiğiniz Tweetler, Retweet olarak bilinir. Genellikle Twitter’daki haberleri veya diğer kayda değer keşifleri iletmek için kullanılır, Retweetlerin orijinal yönlendirmesi her zaman korunur

Sahte haber kavramı bilinçli bir şekilde yanlış veya şaibeli içeriğe sahip haberlerin “doğru haber” olarak çevrimiçi platformlarda, insanları kandırmak veya yanlış yönlendirmek için yayılıma giren veya dolaşıma giren metinleri kapsar. Çoğunlukla siyasi kazanımlar veya propaganda için yayılıma giren n sahte haberleri meşru ve doğru haberlerden ayırmak son derece zor olabilir.

Siber Zorbalık internet ve diğer dijital teknoloji araçları kullanarak bireyleri korkutma, rahatsız ve taciz etme eylemine verilen tanımlamadır. Siber zorbalık taciz içerikli mesajlar yollamak, kişileri küçük düşürme amaçlı fotoğraf ve videolarının paylaşıma sokulmasından, kişiler hakkında şaibeli veya yanlış bilgilerin dolaşıma girmesine a varan geniş bir yelpazede birçok farklı şekilde karşımıza çıkabilir.

Suni kitle oluşturma, kamuoyu manipülasyonu için sahte çevrimiçi gruplar ve siyasi hareketler oluşturma eylemidir. Genellikle siyasi ve toplumsal süreçleri etkilemek, kontrol etmek veya bunlardan fayda sağlamak amacı ile kullanılır. Suni kitle oluşturma eylemi ayırt edici olarak bot kullanımı, paralı yorumcuların kullanılması veya çevrimiçi platformlarda sahte içerik üretilmesi gibi stratejiler içermektedir.

Trollemek çevrimiçi platformlarda insanları bilinçli bir şekilde taciz ve tahrik etmek için, sıklıkla insanlardan tepki çekmek ve duygusal olarak etkileme eylemine verilen tanımlamadır. Trollemek tartışmalı çevrimiçi yorumlar, yanlış bilgi yayma ve taciz içerikli özel mesajlar göndermek gibi birçok farklı biçimde karşımıza çıkabilen eylemler silsilesidir.

Yankı odası insanların halihazırda sahip oldukları görüş ve fikirleri destekleyen bilgiye, içeriklere ulaştıkları çevrimiçi mekanlardır. Yankı odaları yeni, alternatif bilgi ve fikirlere kapalı tecrit edilmiş bilgi birlikteliklerinin oluşmasına ve bu kullanıcıların nefret söylemi ve sahte haber içeren içerikler tarafından hedefe alınmasını kolaylaştırmaktadır.

Zenofobi, yabancı düşmanlığı anlamına gelir. Uluslararası Göç Örgütü (IOM), yabancı düşmanlığını “kişilerin topluluğa, topluma veya ulusal kimliğe yabancı oldukları veya dışarıdan geldikleri düşünüldüğü için kişileri reddeden, dışlayan ve sık sık kötüleyen tavırlar, önyargılar ve davranışlar” olarak tanımlar

Sosyal medyada nefret söylemi/ayrımcı söylem ve sahte haberler ekseninde erken uyarı üretimi, sosyal medyada bu kapsamda üretilen içeriklerinin tespit edilerek, yayılmasının ve geniş kitlelere ulaşmasının engellenmesi için kullanılan bir tedbirler bütünüdür.  

SAHNE Projesi kapsamında üretilen erken uyarı içerikleri ikiye ayrılmaktadır:  

  1. Gündemde 7 günden fazla kalması öngörülen ayrımcı söylem/nefret söylemi ve/veya sahte haber üretme potansiyeli olan olaylar kapsamında üretilen erken uyarılar, belirli kelime ve kelime grupları, önceden belirlenmiş ifadeler ve kalıpları ayrımcı/nefret söylemi veya sahte haber olarak tanımlayarak tespit eder ve ardından içeriğin incelenmesi veya kullanıcıları bilgilendirmek için bildirim gönderir. Seçim dönemleri, savaş, doğal afet gibi uzun süreli olaylara ve göç veya iklim değişikliği gibi uzun soluklu süreçlere ilişkin erken uyarılar bu başlık altında değerlendirilir. Özellikle bu parantezde çevrimiçi trol kümeleri, ajitatör hesaplar gibi yanlış bilgi veya taraflı bilgi dolaşıma sokan hesapların kullandığı terimler, kalıplar ve tanımlamaların takibi ve tespiti önem taşımaktadır.  
  2. Anomali tespiti temelli erken uyarılar, belirlenmiş anahtar kelimelerin kullanım oranlarını takip eder ve bu oranlarda görülen ani artışları anomali olarak işaretler. Bu erken uyarı formu içerik oranlarında anomali tespit edilen konu başlıkları, anahtar kelimeler ve kelime gruplarının tespit eder ve kullanıcıları konu nezdinde bilgilendirmek için bildirim gönderir.